In de Amsterdamse Waterleidingduinen is het super eenvoudig om herten te spotten in een gevarieerd duinlandschap. De damherten lopen in zulke groten getale door de Amsterdamse Waterleidingduinen, dat het gewoonweg niet mogelijk is om er geen te zien, als je er gaat wandelen. In de vroege herfst is dit ook dé plek om burlende herten te horen en zien, als je dat nog nooit hebt meegemaakt. Ik heb de burlende herten op de Veluwe al eens gezien, dus kies ik er voor om juist in een andere periode naar de Amsterdamse Waterleidingduinen te gaan.
Start van de wandeling in de Amsterdamse Waterleidingduinen
Voor ons doen vroeg, rijden we naar de ingang Zandvoortselaan van de Amsterdamse Waterleidingduinen. Wij zijn nog niet eens begonnen met wandelen als we de eerste herten zien staan, aan de andere kant van het hek bij de parkeerplaats. Tegenwoordig staat er inderdaad een hek rond de Amsterdamse Waterleidingduinen, omdat de herten te veel overlast veroorzaakten, door bijvoorbeeld massaal de weg over te steken of een dorp in te wandelen. Het hek voelt bij aankomst een beetje onnatuurlijk aan, alsof je naar de dierentuin gaat. Daar merken we tijdens onze wandeling helemaal niks meer van, want de Amsterdamse Waterleidingduinen zijn zo groot, dat je de buitenkant al gauw niet meer ziet.
De Amsterdamse Waterleidingduinen zijn zo groot dat je gauw geen hek meer ziet
Het zien van de eerste herten vanaf de parkeerplaats maakt onze meiden in elk geval enthousiast om aan onze wandeling te beginnen. Eerst kopen we online nog even onze toegangskaartjes. Die kosten slechts €1,50 per persoon en kinderen zijn gratis. Direct naast de toegangspoort staat overigens ook een kaartjesautomaat. Ons parkeerticket (€2,00) betalen we daar direct maar even, voordat we over het verharde pad het natuurgebied in lopen. We hebben nog geen vijftig meter gelopen, of we zien alweer herten. De groep van vijf herten, waaronder twee mannetjes met een enorm gewei voor het formaat van de dieren zelf, graast onverstoorbaar verder. Alleen als onze enorme dierenliefhebster met een grote pluk vers geplukt gras op ze af loopt, kiezen ze steeds een veiligere afstand.
Het duurt wel een paar uur voordat onze oudste door heeft dat de herten echt niks uit haar hand gaan eten. Ik begrijp haar idee wel. De verharde paden, de duidelijk met mensenhand aangelegde kanaaltjes en de grote aantallen andere bezoekers op dat eerste stukje Amsterdamse Waterleidingduinen, doen weinig natuurlijk aan. Zij heeft net als ik een beetje een dierenpark-idee.
Amsterdamse Waterleidingduinen – herten spotten begint direct bij de ingang
De Amsterdamse Waterleidingduinen zijn halverwege de 19e eeuw omgetoverd tot de drinkwatervoorziening van onze hoofdstad. In het duingebied wordt 2/3 van al het drinkwater voor Amsterdam gezuiverd met Rijnwater. Niet voor niets is het water in de kanalen en vijvers enorm helder.
Herten in de echte natuur van de Amsterdamse Waterleidingduinen.
Vanaf elk van de vier ingangen van de Amsterdamse Waterleidingduinen zijn twee of drie paaltjeswandelingen uitgezet. De witte en groene route vanaf de ingang Zandvoortselaan zijn mooi te combineren tot een gevarieerde wandeling van een kilometer of 7. Die afstand is perfect voor ons en de witte route verlaat, als je hem linksom loopt, vrij snel het grote, gebaande pad dat de meeste mensen volgen. Nadat we even één van de kanaaltjes gevolgd hebben, duiken we rechts een smal bospaadje in. Onmiddellijk lopen we helemaal alleen in het heuvelachtige bos en zien we ook weer twee damherten. Waar we de herten bij de ingang vrij dicht konden benaderen, samen met een aantal andere gezinnen, lopen deze twee schuw en veel verder voor ons uit.
Na het kanaaltje in de heuvels direct weer herten spotten
Naast herten kun je in de Amsterdamse Waterleidingduinen ook veel watervogels en vossen zien. Voor het spotten van vossen heb je alleen wat meer geluk en geduld nodig. En iets stillere kinderen dan die van ons. In het centrale deel van het natuurgebied heb je de meeste kans ze te zien.
Als we de wandeling vervolgen klimmen we het bos uit, naar de top van de hoge duinrand. De Tonneblink is de eerste en tegelijk hoogste duin van de Amsterdamse Waterleidingduinen. Meer groene heuvels met hier en daar wat struiken, laten ons uitkijken over zo’n beetje de hele Amsterdamse Waterleidingduinen. In de verte zien we Zandvoort liggen. Als we de hoogste duinen van het gebied een eindje volgen, zien we beneden, aan de bosrand, een grote groep herten grazen. Het mooie van de Amsterdamse Waterleidingduinen is, dat je niet op de paden hoeft te blijven. We verlaten daarom onze route en dalen af naar de kudde. Er lopen verschillende mannetjes damherten met prachtige geweien tussen. Om en om kijken ze om zich heen, om te zien of de rest van de groep nog veilig verder kan grazen.
De Tonneblink over en direct zien we weer een kudde herten
Langs meer herten, door het bos naar de bunkers
In een poging onze witte paaltjeswandeling terug te vinden, stuiten we zomaar op nog een setje damherten. Dwars door de struiken volgen we ze een eindje en we krijgen bijna dat Afrikaanse safarigevoel terug. Tot de koude wind wat aanwakkert en de eerste druppels neervallen. Het is een wisselvallige dag vandaag en bij een klein buitje zoeken we met onze GPS de route weer op. Inmiddels lopen we door een prachtig bosgebied met een mengeling van loof- en naaldbomen. Super mooi dat er hier en daar flinke bomen op de grond liggen, begroeid met mos en met enorme, afgeknakte wortels boven de grond. De zon schijnt weer en lijkt te spelen met al die bemoste boomstammen.
Waar het bos plaats maakt voor een paar typische klimbomen, vinden we ook tientallen bunkers op de open plekken tussen de duinen. De bunkers in de Amsterdamse Waterleidingduinen maakten deel uit van de Atlantikwall, de Duitse verdedigingslinie die van Noorwegen naar de Pyreneeën liep. In sommige bunkers kun je nog naar binnen en we zien graffiti, waarvan we ons afvragen of die er nog door de Duitse soldaten is aangebracht.
Herten en bunkers in de Amsterdamse Waterleidingduinen
Over Appelenberg en Rozenberg
Na een uitgebreide inspectie van het bunkerdorp klimmen we weer steil omhoog door mul zand. Opnieuw worden we getrakteerd op weidse uitzichten over de lagere delen van de Amsterdamse Waterleidingduinen, met hier en daar het water tussen de kale bomen door. Bovenop de Appelenberg en de Rozenberg wisselen gras en mul zand elkaar af. Hier en daar steken op de nabijgelegen heuvels groepen naaldbomen donker af tegen het gele zand. Op de Rozenberg ploffen onze meiden op hun billen om zandkastelen te bouwen. Het is amper 3 graden vandaag, maar als de zon er door komt, voelt het toch best aangenaam.
Verder in het lagere deel van de Amsterdamse Waterleidingduinen
Eenmaal weer afgedaald naar het lagere deel, steken we vrij vlot een breed kanaal over. Hier gaat de witte route over het brede, verharde pad terug naar de ingang Zandvoortselaan. Wij pikken hier de groene route op en slaan direct weer een onverhard pad in. Ook hier weer dikke, knoestige boomstammen en –stronken op de grond, begroeid met dikke lage mos. Zo’n mooi gezicht hoe de natuur hier haar gang gaat. In een gat in één van de boomstammen, zie ik een nog helemaal mooie paddenstoel. och bijzonder, in de winter.
Over Appelenberg en Rozenberg naar beneden
We verlaten het bos en lopen in weidser, groen gebied. Donkere luchten, zon en regen wisselen elkaar af. Mooi die buien aan te zien komen en voor de vierde keer vandaag worden we getrakteerd op een regenboog. Herten zien we hier niet. Vossen trouwens ook niet; die zouden zich in dit deel van de Amsterdamse Waterleidingduinen het vaakst laten zien. Het zal er vast mee te maken hebben dat onze dames de grootste lol hebben samen.
Als we even later bij een groot meer aankomen, zien we daar wel een he-le-boel aalscholvers en andere vogels bij elkaar op één van de eilandjes zitten. We struinen wat door het struikgewas aan de rand van het meer als we een hertenmoeder met haar jong zien. Schuw kijkt het stel me aan, voordat ze er gauw vandoor gaan. Even verderop ligt denk ik papa. In het zonnetje ligt hij lekker wat gras te kauwen en lui om zich heen te kijken. Ik kan ‘m vrij dicht naderen om foto’s te maken. Wow, wat gaaf om dat indrukwekkende gewei van zo dichtbij te zien. Ook de omgeving hier is super. De weerspiegeling van de bomen en struiken in het spiegelgladde water van het meer. De rest van het landschap doet haast savanne-achtig aan, met alle bruine winterkleuren.
Schuwe herten en aalscholvers rond het meer
Als ik het mannetjeshert net iets té dicht nader springt hij op en gaat er vandoor. In de laatste kilometer terug naar ingang Zandvoortselaan zien we nog minstens tien herten in het struikgewas. Inmiddels zijn we er al zo aan gewend om al die herten te zien, dat we amper meer opkijken. Tijd om de Amsterdamse Waterleidingduinen te verlaten.
Burlende herten in de Amsterdamse Waterleidingduinen
In oktober is de bronsttijd van de herten en dat betekent dat de mannetjes met hun typische lokroep de vrouwtjes proberen te imponeren. Het geluid dat ze maken heet burlen. Het houdt een beetje het midden tussen het loeien van een koe en een hele harde boer. Het diepe keelgeluid is van verre te horen. Op de Veluwe heb ik het burlen van een klein groepje herten van dichtbij kunnen horen en zien, maar met de hoeveelheid herten in de Amsterdamse Waterleidingduinen lijkt het me zeker ook tof. In oktober hoor je hier het burlen soms van verschillende kanten tegelijk.
Om burlende herten te zien zijn de Amsterdamse Waterleidingduinen perfect
Op de Veluwe hoorde ik overigens edelherten burlen en in de Amsterdamse Waterleidingduinen leven voornamelijk damherten. Het geluid van edelherten is een stuk harder dan dat van damherten. De bronst van de edelherten is trouwens ook wat eerder. Die beginnen in september al met burlen, terwijl de damherten in de Amsterdamse Waterleidingduinen pas in oktober en begin november hun paartijd hebben. De periode dat de herten burlen is een populaire tijd om de Amsterdamse Waterleidingduinen te bezoeken. Kom daarom vroeg, of verlaat het gebied rond de ingang zo gauw mogelijk, om het burlen van de herten in alle rust te kunnen beleven.
Ingangen en routes Amsterdamse Waterleidingduinen
Vanuit onze accommodatie in Egmond aan Zee maakte het niet heel veel uit welke ingang van de Amsterdamse Waterleidingduinen we zouden kiezen. Omdat de wandeling over de hoogste duinen mij het meest afwisselend leek, heb ik gekozen voor ingang Zandvoortselaan in zandvoort. Er is hier geen bezoekerscentrum en de parkeerplaats kan op populaire dagen gauw vol zijn, zeker iets om rekening mee te houden.
Vanaf de Zandvoortselaan wandelen over de hoogste duinen
Rond ingang Oase in Vogelenzang (Eerste Leijweg 2) loop je door een meer bosrijke omgeving. Tevens vind je hier bezoekerscentrum Oranjekom, met meer informatie over de Amsterdamse waterleidingduinen. Het terrein rond Panneland (Vogelenzangseduinweg 2) in Vogelenzang is vlak en redelijk open en bij De Zilk (Joppeweg 1) is nog minder begroeiing. Ondanks dat ik denk dat de wandeling die we nu hebben gemaakt de meeste afwisseling biedt, wil ik een volgende keer zeker ook één van de andere ingangen proberen. Wellicht dan helemaal doorsteken naar zee, zodat je op die manier het duinlandschap ziet veranderen van de oudste naar de jongste duinen.
Vanuit elk van de vier ingangen zijn twee of drie paaltjesroutes uitgezet. De afstanden van de routes variëren van 3 tot 30 kilometer. Wij lopen een zelf bedachte combi van de witte en groene route en struinen hier en daar wat van het pad af. Dat is in de Amsterdamse Waterleidingduinen op vrijwel alle plekken toegestaan en is erg leuk om te doen en verhoogt je kans om dieren te zien, mits je het zachtjes doet. Op sommige plekken mag je niet komen, daar staan bordjes.
Het vlakkere deel van de Amsterdamse Waterleidingduinen op de groene wandeling
Praktische info Amsterdamse Waterleidingduinen
De Amsterdamse Waterleidingduinen zijn toegankelijk van zonsopkomst tot zonsondergang en een toegangskaart is verplicht vanaf 18 jaar. Kosten daarvan zijn €1,50 pp, of koop een jaarkaart voor een tientje. Kaarten zijn online of bij de kaartautomaat naast elk van de vier ingangen te koop. Ook de parkeerkaart van 2 euro per keer kun je daar betalen.
Kom zeker in het weekend lekker vroeg. In de middag is het vaak lastig om een parkeerplek te vinden. Of kom met de bus vanaf station Zandvoort of Heemstede-Aerdenhout. Woon je een behoorlijk eind van de Amsterdamse Waterleidingduinen vandaan? Blijf een nachtje slapen, bijvoorbeeld in dit hotel of dit appartement, beiden vlakbij het strand én de Amsterdamse Waterleidingduinen. Of maak er een heel weekend van en bezoek ook nationaal park Zuid kennemerland en het strand. En in nog een paar dagen extra kun je ook een aantal andere mooie plekken in Noord-Holland ontdekken.
In het natuurgebied mag je alleen wandelen. Fietsen is niet toegestaan, net als het voeren van de dieren en het meenemen van je hond.
Heb jij weleens herten gespot in de mooie natuur van Nederland? Nog aanraders voor andere plekken om herten te zien? Ik hoor het graag!
Ik blijf het altijd leuk vinden om bij andere reisbloggers te lezen over ‘mijn achtertuin’ de Amsterdamse Waterleidingduinen. Jullie hebben een mooie route gewandeld en je hebt prachtige foto’s gemaakt. Het blijft bijzonder dat de damherten zo tam zijn in de AWD.
Dank je en je hebt echt een prachtige achtertuin. Was een plezier om er ook eens te mogen kijken. En die herten, had niet verwacht dat er zó veel zouden zijn!
Hele mooie foto’s! Ik ben er afgelopen oktober geweest tijdens de bronst…zo gaaf om mee te maken. Dit jaar wil ik zeker weer terug. Had graag vossen willen zien, maar deze waren helaas niet thuis. Derde keer is scheepsrecht zeggen ze dus hopelijk de volgende keer wel meer geluk.
Ben tijdens de bronst eens op de Veluwe geweest. Zo bijzonder om te zien en horen. De Amsterdamse Waterleidingduinen lijken me zeker ook een toffe plek om dan naartoe te gaan, maar misschien wel best druk. Of viel het mee?
Wat een gave foto’s Yvonne! Ik heb al vaker van de Amsterdamse Waterleidingduinen gehoord om er te gaan wandelen, maar het is er nog niet vak gekomen. De route van 7 kilometer zou voor ons ook genoeg zijn. En de herten uit de handen durven laten eten, stoere dochter hoor. Het is maar goed dat onze peuter in de draagzak mee gaat, want die vindt grote dieren behoorlijk spannend.
Onze oudste is altijd zonder vrees op elk dier afgestapt, zelfs op wilde paarden op de Veluwe. Die is met alle dieren vrienden, zo mooi om te zien. Gelukkig kan jullie peuter in de draagzak, misschien kan hij z’n angst zo een klein beetje overwinnen.