De route door Zuid-Marokko die wij vanuit Fez maakten was er één van bergen en woestijn. De dorpjes en adembenemende landschappen in de hoge Atlas vormden een mooie afwisseling met de hoge zandduinen van de woestijn in het uiterste zuiden. De stad Fez hebben we al eens eerder bezocht, waardoor we de rondreis in een week konden maken. Wil je Fez ook in je route opnemen als stop, of misschien zelfs combineren met Marrakech, dan heb je tien dagen nodig. Voor onze kinderen lag het tempo van onze rondreis nu net wat te hoog. Reis je met alleen volwassenen, dan is het prima te doen in een week.
Route Zuid-Marokko met eigen vervoer
Vanuit Fez wordt de rondreis die wij maakten, of een variatie daarop, ook aangeboden door tourbureautjes. In de meeste gevallen heb je dan weinig tijd om uitgebreid rond te kijken, omdat deze rondreis vaak in slechts drie of vier dagen gemaakt wordt. Kies je ervoor om een auto te huren, dan heb je meer tijd om wat van de gebaande paden af te gaan en ergens langer te blijven. Een week is volgens mij echt het minimum om een goede indruk te krijgen van de dorpjes in de Atlas, de beide kloven én de woestijnlandschappen in het uiterste zuiden. Huur je een auto in Marokko, dan is het raadzaam om het eigen risico volledig af te kopen. Een deukje of een kras loop je in Marokko gauw op, al is het maar omdat de lokale jeugd in de bergen erop krast als jij even niet in de buurt bent!
kaart route Zuid-Marokko vanuit Fez
Dag 1: aankomst in Marokko en start van de rondreis
Het is al ver in de middag als we aankomen in Fez. De formaliteiten bij de paspoortcontrole en het ophalen van de huurauto duren ook even en het is al vijf uur als we aan onze rondreis beginnen. Gelukkig gaat de zon eind februari pas tegen half acht onder en kunnen we de meeste van onze kilometers nog onder een heerlijk zonnige hemel afleggen. We rijden tot Khenifra, een stadje op twee en een half uur zuidwaarts, tegen de noordkant van de Atlas aan. Onderweg genieten we van de eerste mooie landschappen en alles wat ervoor zorgt dat we direct voelen in Marokko aangekomen te zijn. We delen de weg vol kuilen met ezels, al dan niet met een kar erachter. Huizen van grove stenen en klei staan tegen de roodbruine hellingen aan. De ondergaande zon werpt haar laatste stralen over de met gras begroeide heuvels, als de weg steeds smaller en bochtiger wordt. Het is net donker als we Khenifra in rijden.
Dag 2 van de route: de hoge Atlas door naar Zuid-Marokko
Nadat we de vrije ruimte in onze kofferbak bij de Carrefour hebben gevuld met boodschappen voor de komende dagen, gaat onze rondreis naar het zuiden van Marokko verder. Heel geleidelijk stijgt de weg en zonder dat we het in de gaten hebben rijden we ineens over hoogvlaktes met uitzicht op besneeuwde toppen. In het dorpje Aghbala stoppen we om de benen te strekken. Er is een kleine, maar levendige markt gaande en de dames van het dorp boenen hun wasgoed schoon op de centrale wasplaats. Onze meiden
worden in de wangen geknepen en lachend op een ezel getild. Een man bakt een soort donuts, waarvan we leren dat ze spoensj heten en heerlijk smaken.
Het dorp Aghbala in de Atlas
Als we verder onze route richting Zuid-Marokko vervolgen, zien we de uitgestrekte, gortdroge berglandschappen van de van de Hoge Atlas. Zo nu en dan passeren we een kleine verzameling huisjes. Bij één van die gehuchten stoppen we, omdat we de dames buiten een begin zien maken met het weven van een nieuw vloerkleed. Onmiddellijk krijgen we thee en brood voorgezet en wordt ons een stoel aangeboden. En dat terwijl ze hier zelf zo weinig hebben. De lemen huisjes hebben amper meubels en ook speelgoed voor de kinderen is er niet. Onze meiden laten wat te spelen achter, als we verder gaan.
De wegen worden steeds bochtiger en smaller en de landschappen en dorpjes fotogenieker. Er groeit hier werkelijk niks meer, maar de landschappen verrassen ons qua vorm en kleuren. Van zachtgeel tot hier en daar vuurrood zien we, en dat soms pal naast elkaar. Ander verkeer is er vrijwel niet en als we iemand tegenkomen is het een ezel met een kar erachter, of een tuktuk-brommertje. In Agoudal stoppen we om een wandeling terug in de tijd te maken. Mannen spelen gezelschapsspellen op de stoffige straat, asfalt is hier niet. De dames spinnen wol en weven kleden. De rijkversierde wachttorens van de ooit zo mooie kasba’s (Koopmanshuizen) zijn deels ingestort en kinderen voelen verrast aan de blonde haren van onze meiden.
De dorpjes in de Hoge Atlas van Marokko
Als de weg alweer iets begint te dalen is Tamtouchte een laatste fotogenieke verrassing, voordat we de echt afdalen, Todra kloof in. Het dal wordt steeds smaller en de rode bergwanden rijzen steeds hoger op. Uiteindelijk is er slechts ruimte voor de weg en de rivier. De avond valt bijna, dus we hebben geen tijd meer voor een stop. In plaats daarvan rijden we direct door naar onze accommodatie, net buiten Tinghir.
Let op: deze etappe van de route door Zuid-Marokko zou volgens Google maps een dikke vijf uur duren. Wij zijn om tien uur vertrokken uit Khenifra en kwamen pas net voor zonsondergang, rond zeven uur ’s avonds aan. De wegen in Marokko houden langer op dan verwacht en je wilt zeker vaak stoppen!
Onze accommodatie in een dorpje vlakbij Tineghir is de fijnste van deze hele rondreis door Zuid-Marokko. Het eeuwenoude, traditionele huis van leem is prachtig opgeknapt. Stroom is afkomstig van zonne-energie en onze lieve gastvrouw heeft het huis sfeervol en volledig lokaal ingericht. ’s Ochtends maakt ze een heerlijk ontbijt klaar.
onze fijne accommodatie aan de rand van de palmeraie bij Tineghir
Dag 3: De Todra kloof en Tineghir
De volgende ochtend worden we wakker in de tuin van ons verblijf, waar we lekker in het zonnetje van ons ontbijt genieten. Daarna struinen we door de Palmeraie, die grenst aan onze tuin. Tussen de palmbomen staan ruïnes, waar de kids verstoppertje kunnen spelen en zien we mensen aan het werk op hun akkertjes. Vervolgens rijden we in een kwartier naar het uitzichtpunt over de palmoase van de Todra kloof, aan de rand van het stadje Tineghir. Ook hier kun je wandelen en struinen door fotogenieke dorpjes, maar wij willen de kloof in.
Na nog vijftien minuten en verschillende korte fotostops komen we, vlak voor het echt toeristische deel van de kloof, bij een parkeerplaatsje van waar je kunt afdalen naar de rivier. De meiden banjeren door de rivier en wij genieten van de onwijs mooie omgeving. De drukte die we iets verderop in de kloof aantreffen is aan ons niet besteed. We stoppen slechts kort en vervolgen dan de route naar het noorden, waar we gisteren niet maximaal van hebben kunnen genieten doordat we al zo lang onderweg waren. Achter elke bocht wacht weer een nieuwe verassing en er zijn verschillende plekken waar je een wandelroute kunt maken. Onze kinderen hebben op Santo Antao, op Kaapverdië, genoeg gewandeld. Wij rijden daarom terug naar Tineghir.
Tineghir en de Todra Kloof
Terug in Tineghir bezoeken wij de kleine kermis in het centrum. Heb je nog energie over, dan zou je de brug over kunnen steken, voor een wandeling door de oase. Of bezoek de lokale markt. Er is ook een toeristisch deel, waar je kunt zien hoe het lokale handwerk gemaakt wordt. Je bent niet verplicht wat te kopen, maar dat wordt wel op prijs gesteld natuurlijk.
Dag 4 van onze route: De Dades Gorge
Er zijn mensen die liever in de Dades Gorge overnachten, maar voor de rust hebben wij besloten om deze vanuit Tineghir te bezoeken. Overigens ook wel zo handig, omdat onze route verder gaat naar Merzouga en dat is vanuit Tineghir al een beste rit. In minder dan een uur zijn we vanuit onze accommodatie in Boumalne, het stadje aan de Zuidkant van de kloof. We hebben mazzel, want de weekmarkt is er net gaande en we rijden precies langs het marktterrein, net buiten de stad. We stoppen dus eerst even om ons te vergapen aan de enorme stapels groenten en fruit die hier te koop worden aangeboden. Ook de traditioneel geklede Marokkaanse bezoekers van de markt zijn prachtig om naar te kijken. Fotograferen wordt door de meeste bezoekers trouwens, net als op veel plaatsen, niet op prijs gesteld.
Zo leuk altijd in Marokko – de weekmarkten, zoals in Boumalne
Vanuit Boumalne vervolgen we onze route de bergen in. Al gauw worden de bochten talrijker en de uitzichten spectaculairder. Roodgekleurde dorpjes en kasba’s staan te midden van ruige, woestijnachtige rotslandschappen in diverse roodtinten. Hier en daar vind je groene akkers met graan en walnoten-, vijgen- amandel- en zilverberkenbomen. In februari bloeien de amandelbomen, een prachtig gezicht en een mooie toevoeging aan het kleurenpallet. We passeren het markante landschap van de “Monkeys Fingers” en inderdaad, met een beetje fantasie zijn die apenvingers echt te onderscheiden.
Wij rijden tot de steile weg vol haarspeldbochten naar de parkeerplaats van hotel Timzillite, waar we eigenlijk willen afdalen naar de rivier. Vanwege de moeilijkheidsgraad van de wandeling wordt ons dit door de lokale bevolking afgeraden. Daarom genieten we van de uitzichten op dit mooie deel van de kloof vanaf de weg, voordat we omkeren naar de “Monkeys fingers”. Hier lukt het wel om een mooie wandeling te maken langs de rivier en de kloof van een zijrivier. Het is hier sereen en de kleine, smalle kloof is prachtig, hoewel het pad na een tijdje wat té avontuurlijk wordt.
De Dades kloof is onze favoriet in Marokko
Je zou ervoor kunnen kiezen om een nacht korter te blijven in Tineghir. Je kunt de Todra kloof dan op reisdag twee kort bezoeken en alleen een volle dag voor de Dades kloof uittrekken. Zo heb je twee nachten in Merzouga / Erg Chebbi en voelt het tweede deel van je rondreis door Zuid-Marokko relaxter.
Dag 5: van Tineghir via Rissani naar Merzouga
Helaas moeten we vandaag afscheid nemen van ons fijne plekje nabij Tingehir. De route van onze Zuid-Marokko reis gaat verder door een vrij vlak woestijnlandschap. Dit enigszins saaie stukje van onze rondreis wordt opgeleukt doordat we honderden Renault 4 autootjes tegenkomen, die meedoen aan een bijzondere race. Omdat we eergisteren uitgebreid rond hebben gekeken op de weekmarkt van Boumalne, slaan we de wekelijkse donderdagmarkt in Rissani over. In plaats daarvan wagen we ons aan het Circuit Touristique, door de omgeving van het stadje.
Dit circuit is een aaneenschakeling van stoffige dorpjes, geheel uit klei opgetrokken. Ooit waren dit bloeiende handelsgemeenschappen. Nu woont er nog slechts een handvol families in elk van hen. In de eerste waar we rond kijken worden we direct gespot door een groepje nieuwsgierige schooljeugd. Het dorpje is al lang niet meer zo levendig geweest, denk ik. Het laatste dorpje is eigenlijk meer één groot kasteel, Ksar Oualad Abdelhalim. Na jarenlange verwaarlozing probeert men dit imposante bouwwerk wat te herstellen. Binnenin kom je nog veel authentieke elementen tegen, zoals het mozaïek bij de ingang van de moskee en de ramen en poorten van de medressa.
De lemen dorpjes van het Tourist Circuit rond Rissani
Als we aan het laatste stuk van de route van vandaag beginnen, zien we al gauw de enorme zandduinen van Merzouga opdoemen. Bizar, hoe die enorme, rode heuvels ineens uit de platte Sahara lijken op te rijzen. Na aankomst in Merzouga pakken we snel wat spulletjes voor de nacht in een rugzakje en stijgen op de reeds wachtende kamelen. In gedachten was dit een veel meer toeristische aangelegenheid, maar we zijn, met een Duits koppel, de enigen. Pas na een uur hobbelen door de woestijn zien we andere toeristen op kamelen, maar ieder lijkt z’n eigen route te gaan. Op een hoge zandduin, met uitzicht op de reusachtige Erg Chebbi en ons tentenkamp, pauzeren we voor de zonsondergang. De meiden rollen naar beneden en rennen weer omhoog, terwijl ik me uitleef met de camera. Wat is het hier mooi. Als de zon echt achter de horizon zakt rijden we de laatste twintig minuten naar ons kamp.
Hier worden we in de watten gelegd met thee en snacks, waarna ons de luxe tent wordt gewezen die vannacht ons thuis is. We hebben vijf slaapplekken, met elektrische deken en er zijn zelfs een warme douche en toilet in de tent. Kun je het geloven?! Na een heerlijk diner wordt er nog muziek gemaakt, maar wij duiken erin. Voor de kinderen was dit al een hele lange dag.
De Sahara in op de kameel, vanuit Merzouga
Dag 6: Wakker worden in de woestijn en opnieuw de Atlas in
We slapen uitstekend en worden bij zonsopkomst wakker. Vanuit het tentenkamp lopen we zo de woestijn in, magisch! Overal zien we sporen van kleine diertjes die hier leven. Ook zien we dat er in de omgeving wat grasjes groeien en dat daar de put geslagen is waar ons douchewater uit wordt opgepompt. Bijzonder, zoveel leven verwacht je op het eerste oog niet. Na een prima ontbijt gaan we op de kameel terug naar Merzouga, waar de auto op ons wacht.
Voor het eerst deze rondreis gaan we Noordwaarts en al gauw stijgt de weg geleidelijk, tot we opnieuw de besneeuwde toppen van de Hoge Atlas zien. We vergapen ons aan de onherbergzame landschappen en pauzeren bij de Ziz Vallei, één van de mooiste van Marokko. Ook hier die typisch rode rotsen, de lemen dorpjes en verlaten kasba’s en natuurlijk de enorme palmoase. In een toekomstige rondreis door Marokko wil ik hier zeker meer tijd doorbrengen. Tegen de avond komen we aan in Midelt, waar we de nacht doorbrengen.
Heerlijk wakker worden in de Sahara
Dag 7: Midelt en omgeving en terug naar Fez
Midelt zelf is niet zo bijzonder, maar in de omgeving is er genoeg moois te ontdekken. Zo kun je een spannende tocht per 4×4 maken naar het adembenemende Cirque de Jaafar. Hier ervaar je de Hoge Atlas pas echt, met spectaculaire landschappen, maar een bar slechte weg waarvoor je stalen zenuwen nodig hebt als je zelf rijdt. Wij kiezen voor een iets minder spannende route, naar de Aouli Vallei. Deze mooie kloof huisvest een oude mijn. Het vervallen mijncomplex, waar in de vorige eeuw lood werd gewonnen staat er nog altijd. Ook de huizen van werknemers uit die tijd zijn er nog. Daarnaast zijn nieuwe gelukszoekers hier neergestreken, om mineralen en edelstenen te zoeken in de mijnen. De omstandigheden waaronder ze hier wonen en werken zijn schrijnend om te zien en maken je dankbaar dat je wiegje elders stond! Ontmoet de mijnwerkers, geniet van de mooie omgeving of leef je uit in de Urbex fotografie. In Aouli kan het allemaal.
Als we zijn uitgekeken gaan we voor het laatste deel van deze route door Noord-Marokko opnieuw Noordwaarts. In de Cederbossen rond Azrou maken we nog een korte stop bij de Berberapen die hier leven. De apen worden gelokt met fruit, groenten en nootjes en de hoeveelheid plastic afval is beschamend. Niet echt ons ding dus en we rijden weer verder zodra onze kinderen zijn uitgekeken. Van hieruit ben je zo weer in Fez, waar een week geleden onze rondreis begon.
De kloof en de mijnen van Aouli en de Berberapen van Azrou
Dag 8: einde van de rondreis en weer naar huis
Na een korte nacht staan we een uurtje voor vertrek weer op de luchthaven van Fez. De huurauto inleveren gaat gelukkig vlot en bij de douane en verschillende checks hoeven we nergens te wachten. Exact een kwartier voordat het boarden van onze vlucht begint staan we dan ook aan de gate. We kijken terug op een heerlijke rondreis door Marokko, die van ons best een paar dagen langer had mogen duren. Heb je net wat meer tijd, dan kun je wat rust inbouwen in deze route. Een nachtje langer in Tineghir en een extra nacht in Merzouga waren best fijn geweest. Zo hadden we bijvoorbeeld nog een bezoek kunnen brengen aan de Nomadische Berbers die hier in de woestijn leven. Een volgende keer misschien. Inshallah. 🙂
Van onze heerlijke rondreis door Zuid-Marokko met de kinderen heb ik een korte film gemaakt. De afstanden zijn vrij fors voor een week, maar wat hebben we veel mooie dingen gezien. De hoge Atlas, die we twee keer doorkruisen, de twee magische kloven ten zuiden daarvan.. De hoge zandduinen bij Merzouga, de rit op een kameel naar ons tentenkamp bij Erg Chebbi, waar we een nacht onder de sterrenhemel sliepen… allemaal zo mooi. In deze korte reisfilm neem ik je voor eventjes mee naar Marokko!
Lees meer over Afrika:
Wow, ziet er echt erg mooi uit! Marokko staat zeker op mijn lijst om eens te bezoeken, maar dit maakt mij wel extra enthousiast! Supertof die zandduinen!
Wat leuk om te horen. Wij hebben ook weer enorm genoten van Marokko en gaan zeker nog een vijfde keer die kant op.
Wat een mooie route Yvonne. Ik heb twee jaar geleden deels dezelfde route afgelegd en was echt positief verrast. Marokko heeft zo ontzettend veel moois te bieden. Met name de Todra kloof en Dades kloof vond ik erg mooi. Ooit wilt ik nog een keer terug naar Marokko.
Snap ik helemaal, wij willen ook wel een vijfde keer naar Marokko, haha.. zo fijn dat het land zoveel te ontdekken heeft. Een volgende keer gaan we dan denk ik wel echt voor een route off the beaten track, omdat we veel inmiddels al gezien hebben.