De piramides van Gizeh kent iedereen wel. De piramides van Saqqara en Dashur zijn een stuk minder bekend. Zo blij dat wij juist die als eerste bezoeken en daar de binnenkant van de piramides én de graftombes kunnen zien. Stiekem zijn de piramides van Saqqara en Dashur mijn favorieten. Hier komt slechts een fractie van de bezoekers en heb je alle rust en tijd om te zien wat je in Gizeh moet delen met veel anderen en veel geld kost. De piramides van Saqqara en Dahur voelen authentieker en zijn gelukkig (nog) geen toeristenkermis.
Voorbereiding bezoek piramides Saqqara en Dashur
Wij komen naar Egypte om de piramides te zien, de grote wens van onze jongste dochter. Zorgvuldig kiezen we de dag waarop we de piramides gaan bekijken: die van Saqqara en Dashur op de tweede volle dag in Caïro en die van Gizeh aan het eind van onze rondreis door Egypte. We komen midden in de nacht aan in Caïro en ze wil niet moe naar de piramides. Zo kiezen we de tweede dag als dé dag om naar de piramides van Saqqara en Dashur te gaan. Die van Gizeh bewaren we voor later, aan het eind van de rondreis met de gedachte om het hoogtepunt voor het laatst te bewaren. Uiteindelijk genieten we misschien meer van ons bezoek aan de piramides van Saqqara en Dashur dan die van Gizeh!
Er is zoveel te zien in Saqqara: piramides, musea én tombes
Saqqara en Dashur liggen een eind buiten Caïro. We besluiten om een auto met chauffeur te huren voor de dag, zodat we alle tijd hebben en ons over het vervoer niet druk hoeven maken. Bij onze accommodatie is dat makkelijk en snel te regelen, net als bij elke accommodatie in Caïro waarschijnlijk. In Saqqara is veel meer te zien dan in Dashur en de piramides in Saqqara zijn de makkelijkste en ruimste om in af te dalen. Uiteraard wil onze dame ook IN een piramide kijken en we willen graag alle tijd hebben op deze plek. Daarom willen we graag in Saqqara beginnen. Dat is niet de standaard route die chauffeurs doen. Zij beginnen graag in Dashur, omdat dit het verst weg is. Saqqara is dan alweer op de terugweg naar Caïro. Na sluitingstijd van de piramides (allemaal om 17.00 uur) hoeven ze dan korter naar Caïro terug te rijden. We moeten enige overtuigingskracht gebruiken om onze chauffeur te overtuigen dat wij echt in Saqqara gaan beginnen (en anders een andere chauffeur mee zullen vragen).
Wat is er te zien bij de piramides van Saqqara?
Niet de piramides van Gizeh, maar die van Saqqara vormen samen met de graftombes de grootste necropolis en archeologische vindplaats van Egypte. Ooit bevond zich hier de oude stad Memphis. De restanten van die stad kun je nog altijd bezoeken, maar veel is er niet meer van over. Wel kun je in het Mit Rahina museum nog een sfynx en verschillende beelden uit de tijd van de faraoh’s zien. Het enorme beeld van Ramses II van wel 13 meter lang is hét pronkstuk hier. Wij zijn doordat we ook een fotostop maken bij de Citadel van Caïro pas halverwege de ochtend in Saqqara. We beginnen ons bezoek bij de trappiramide van Djoser en die van Unas en spenderen zoveel tijd in de garftombes dat we uiteindelijk niet meer genoeg tijd hebben om én dit museum én de piramides van Dashur te zien. Hetzelfde geldt voor het Imhotep museum, dat je vlakbij het ticket office van Saqqara vindt. Een volgende keer zouden we zeker eerder in Saqqara beginnen om beide musea mee te pakken.
De trappiramide van Djoser in Saqqara
De musea in Saqqara sluiten al om 16.00 uur. Houd daar rekening mee in je planning. Het Imhotep museum schijnt ook de moeite van een bezoek waard te zijn, met opgravingen uit Saqqara, maar vooral van de trappiramide van Djoser, van de architect die deze piramide ontwierp: Imhotep.
Wij rijden het Imhotep museum dus voorbij en passeren de ruïnes van de piramide van Oeserkaf, om direct naar de trappiramide van Djoser te rijden. Hier is een grote parkeerplaats en kun je lopend de Djoser piramide, de zuilengalerij die erbij ligt, de kleinere piramide van Unas en verschillende tombes bekijken. Heb je het standaard entreeticket gekozen, dan is slechts de tombe van Horemheb toegankelijk. Heel mooi om te zien, met prachtige decoraties uit het dagelijks leven en met dieren als krokodillen en nijlpaarden. Er zijn echter nog meer tombes, die nóg meer gedetailleerde tekeningen hebben en waarin meer afbeeldingen uit het dagelijks leven van de Egyptenaren zijn afgebeeld. Wij zijn heel blij dat we voor het duurste ticket gekozen hebben, dat toegang geeft tot deze tombes.
Zulke mooie, levendige tekeningen in de tombes van de nobelen
Het Serapeum en de Mastaba van Mereruka zijn tombes die verder van de trappiramide liggen en waarvoor je een stukje met de auto moet. Het Serapeum is de begraafplaats van gemummificeerde, heilige stieren. Het zijn vooral de omvang van het ondergrondse bouwwerk en de graftombes die hier indrukwekkend zijn. Op slechts 150 meter van het Serapeum zou ook de Mastaba van Ti moeten zijn: de meest indrukwekkende grafkamer van allemaal. Wij hebben deze helaas niet gezien en denken dat deze misschien tijdelijk gesloten was tijdens ons bezoek. De Mastaba van Mereruka is een geweldig mooi alternatief! Mereruka was een hoge pief uit de tijd van Koning Teti, die begraven is in een Mastaba bij de Teti piramide. Ook hier zijn gedetailleerde afbeeldingen uit het leven van de Egyptenaren dé must see, net als een levensgroot beeld van Mereruka zelf.
Tenslotte zijn er aan de zuidkant van de necropolis van Saqqara nog verschillende ruïnes van piramides en graftombes. Geen daarvan is echt interessant om te bezoeken. Aangezien wij met bovenstaande bezienswaardigheden al tot na 2 uur ‘s middags bezig zijn, hebben we die verder ook niet bekeken.
Prachtig bewaard gebleven: de mastaba van Mereruka in Saqqara
De trappiramide van Djoser, de piramide van Unas en de tombes
Nadat we zijn uitgestapt op de parkeerplaats van de piramide van Djoser staan we wel 10 minuten foto’s te maken van de trappiramide, voor we eindelijk de poort door de zuilengalerij nemen. Het is de eerste piramide die we bezoeken, dus we willen graag alle hoeken zien. Na de zuilengalerij zijn we een beetje in twijfel: welke kant moeten we op, wat moet je eerst zien? Er blijkt geen route te zijn en de richtingbordjes zijn zeer minimalistisch. Het lijkt wel alsof iedereen hier ook achter een gids aan loopt, dus we vragen één van hen naar de piramide van Unas, omdat ik gelezen heb dat je daar in elk geval binnenin kunt. We worden een trap op gestuurd en passeren de beroemde decoratieve cobra’s, die uitkijken over de piramide. Al gauw krijgen we de piramide van Unas in beeld en we volgen de stroom mensen die er naartoe loopt.
Ondanks dat het buiten heel druk lijkt, is het in de smalle gang die afdaalt naar de tombe niet heel vol. Ook in de tombe zelf valt de drukte mee. Gaaf dat het dak nog bedekt is met sterren en er op de wanden nog heel veel hiërogliefen bewaard zijn gebleven. Onze jongste leest een rijtje voor; dat heeft ze zichzelf geleerd. Als we de nauwe gang weer door geklommen zijn, knipperen we met onze ogen tegen het plotseling felle licht. We zoeken bordjes naar de tombes van de nobelen, maar vinden die niet echt. Google maps biedt uitkomst. We blijken het enige pad te moeten volgen.. hoe logisch kan het ook zijn?! 😉
Zo gaaf om IN de piramide van Unas af te dalen
In de tombes van de nobelen zien we voor het eerst écht gedetailleerde tekeningen van het leven van de oude Egyptenaren: we zien vissers, slagers, dieren die in en rond de Nijl leefden in die tijd. We zijn onder de indruk van de eerste valse deur die we helemaal achterin een tombe aantreffen. De lichtinval door een kier in het plafond is fantastisch. Als we weer buiten staan hoor ik een gids vertellen dat de volgende tombe niet voor zijn klanten is, omdat je daar een full-ticket voor nodig hebt. Ik vraag eens na en krijg direct een sleutelbewaarder toegewezen, die ons meeneemt naar een tombe om de hoek. Speciaal voor ons maakt hij de tombe van Mehu voor ons open. Het is alsof we een scène van een avonturenfilm in stappen. Gang na gang vol hiërogliefen en afbeeldingen uit het dagelijks leven wachten speciaal op onze ontdekking. De kleuren zijn nog heel helder en duidelijk, de details ongelooflijk. Het is echt schitterend en zo bijzonder om hier helemaal alleen te lopen.
Na onze ontdekking van de tombe van Mehu wordt de deur weer zorgvuldig afgesloten en loopt onze privébegeleider een heel eind met ons mee. Een paar minuten verderop langs het pad dat blijkbaar langs alle tombes voert, komt een andere man ons breed lachend tegemoet lopen. Hij laat ons eerst een andere tombe zien en neemt ons dan mee naar die van Niankhknum en Khnumhotep. Deze tombe van de 2 broers is voor maar liefst 2 mannen, wellicht broers of zelfs een siamese tweeling. De Tomb of Irukapta, de tombe van de slagers is de kers op de taart, die hij ons als laatste laat zien. De levensgrote beelden van de slagers aan de zijkant van de tombe zijn heel tof.
De tombe van Mehu, van Niankhknum en Khnumhotep en van Irukapta (van de slagers)
Het Serapeum en de Mastaba van Mereruka
Onze chauffeur vindt dat we erg lang de tijd nemen en wijst ons erop dat we voor 15:00 uur bij Dashur moeten zijn, omdat we anders niet voldoende tijd hebben. Achteraf gezien hadden we echt wel wat rustiger aan kunnen doen, want in Dashur zijn we in een uurtje wel uitgekeken. Op dit moment voelen we echter nogal een tijdsdruk en we gaan wat sneller door het Serapeum heen. We zijn onder de indruk van de omvang van deze tombes voor de gemumificeerde stieren en hoe groot en zwaar de stenen tombes zijn, maar vinden het verder ook niet zo heel interessant.
Voor de Mastaba van Mereruka, waar we daarna naartoe rijden, hebben we meer moeite om het tempo hoog te houden. We zouden hier met gemak anderhalf of twee uur vol kunnen maken, zeker omdat we ook nog in de piramide van Teti afdalen. Eén van de archeologiestudenten die hier rondhangen wijst ons op de meest boeiende dingen in de grafkamers. Zo is er in de deurpost de oudste kalender van de wereld gegraveerd, zien we afbeeldingen van dieren die al lang niet meer in Egypte voorkomen, zoals het luipaard en staan we stil bij het levensgrote beeld van Mereruka.
Het Serapeum en de Mastaba van Mereruka
Wat is er te zien bij de piramides van Dashur?
In Dashur is een stuk minder te zien dan in Saqqara. De rode piramide was ooit rood, maar inmiddels is de deklaag volledig verdwenen. Wel kun je nog altijd afdalen in deze piramide, nadat je eerst een flinke klim naar de ingang hebt gemaakt. Bereid je voor op een lange, steile afdaling, zeker in vergelijking met die in de veel kleinere piramide van Unas. Het is benauwd en het stinkt enorm naar vleermuizenpoep binnen. Iets anders dan 2 grote, kale ruimtes valt er niet te zien. Het is vooral heel gaaf om binnen in een echte piramide te staan als je 9 bent en alles weet over de oude Egyptenaren en hun piramides.
Pal ten zuiden van de rode piramide staat de knikpiramide van Dashur. Ooit was dit de eerste poging om een piramide te maken. Van een afstand is het een beetje een zielig bouwwerk, maar van dichtbij zie je hoe enorm en knap gemaakt ook deze piramide is. De gids van een ander gezin raadt iedereen sterk af om er naar binnen te gaan. Deze piramide schijnt nóg krapper en benauwder te zijn dan de anderen. Wij slaan dan ook maar over, omdat we na een hele dag piramides en graftombes kijken bij ruim 30 graden wel verlangen naar een fris drankje en een beetje rust.
de rode piramide en de knikpiramide van Dashur
Wij gaan de ruïnes van de witte en de zwarte piramide en de kleinere steenhopen dan ook niet meer van dichtbij bekijken. Echte enthousiastelingen met voldoende tijd kunnen dat zeker nog doen. Wij vertrekken met een hoofd vol indrukken terug naar ons hostel in Caïro.
Extra tips voor een bezoek aan Saqqara en Dashur
Wil jij ook naar Saqqara en Dashur, check dan vooraf de openingstijden en andere info van bijvoorbeeld de piramide van Djoser. Dit wil nog weleens veranderen. Neem genoeg snacks en drinken mee. Er is ter plekke vrijwel niets te krijgen. Zorg voor voldoende bescherming tegen de zon. Er is hier nauwelijks schaduw, hoewel je wel geregeld een piramide of tombe in duikt natuurlijk. Bedenk vooraf goed wat je graag wilt zien en doen en plan voldoende tijd in. Wij dachten dat van 11 tot 4 wel voldoende zou zijn. Uiteindelijk waren we liever nog wat eerder begonnen in Saqqara. Dat geldt overigens voor alle bezienswaardigheden van Caïro: het lijkt wel alsof we overal tijd tekort komen, terwijl we die toch echt ruim hebben ingepland.
Lees meer over Afrika:
