Alweer een paar jaar terug vliegen wij naar Tallinn. Dat doen we op 5 mei, bevrijdingsdag. We gaan naar de hoofdstad van een land waar vrijheid nog niet eens zo heel lang een vanzelfsprekendheid is. De Patarei gevangenis in Tallinn is daarvan een nog levend bewijs. Hier gingen velen naar binnen om nooit meer naar buiten te komen. Gebouwd onder Tsaar Nikolaas I in 1828 als zeefort, maar in de Sovjet tijd (en ook daarna nog) gebruikt als gevangenis. Pas in 2004 werden de laatste gevangen overgeplaatst naar een andere gevangenis. Ik bezoek de Patarei gevangenis, één van de meest bizarre bezienswaardigheden waar ik ooit ben geweest.
Binnen de muren van de Patarei gevangenis
Wij zijn in Tallinn als onze meiden nog erg jong zijn. De Patarei gevangenis lijkt ons geen geschikte plek om een peuter en een kleuter mee naartoe te nemen. Ik dwaal daarom zelf door dit verlaten, schemerige en soms behoorlijk angstaanjagende gebouw. Tegelijk met mij zijn er slechts 3 andere bezoekers binnen, maar het gebouw is enorm. Ik heb geen idee waar zij zich bevinden en wat ik verder aantref in elke schemerige en soms zelfs pikdonkere ruimte. Rond dwalen door de Patarei gevangenis is één van de spannendste dingen die ik op reis heb gedaan. 🙂 De krakende deuren en piepende scharnieren jagen me soms de stuipen op het lijf. En een andere bezoeker ook één keer. 😉
Krakende deuren en piepende scharnieren in de Patarei gevangenis
Eenmaal binnen is het stil. En koud. Zelfs als de zon buiten doorbreekt merk je daar binnen de muren van dit gebouw op de meeste plekken niks van. De wind laat af en toe een deur krakend bewegen. Het lijkt alsof je zo een psychologische thriller in stapt, waar de tijd heeft stil gestaan. In een hoekje van dit eenzame doolhof van gangen, cellen en kamers staat een vergeten typemachine, met Cyrillische letters. In de operatiekamers zijn nog steeds de gebruikte voorwerpen te zien, zoals operatielampen, een anesthesie-apparaat, oude flessen waar waarschijnlijk ooit vloeistoffen in zaten en allerlei apparaten waarvan ik alleen maar kan raden waarvoor ze dienden. Hoeveel mislukte operaties zullen hier hebben plaatsgevonden?
De Patarei gevangenis, Tallinn: één van de operatiekamers en een oude typemachine
Cellen en personeelskamers
Achter elke dikke, metalen deur staan weer opnieuw tien ijzeren stapelbedden. Hier en daar nog een vies kussen, een kale matras of zelfs een paar half vergane schoenen, zodat het weinig inlevingsvermogen kost om je de gevangenen die hier zaten voor de geest te halen. Sommige ruimtes staan nog vol met meubels. De kamers aan de zonnige Zuidkant van het gebouw lijken gebruikt door personeel: bewakers en in de medische vleugel artsen. In andere ruimtes is alleen een stoel of een bed achtergebleven. In de bibliotheek liggen kranten uit het jaar 1989 naast Russische romans en tijdschriften in Cyrillische letters.
Op verschillende plekken staan nog de oude wachttorens en er zijn speciale surveillance gangen, waar ooit de binnenplaatsen nauwlettend in de gaten werden gehouden. Ontsnappen was hier praktisch onmogelijk. Het voelt als een bevrijding als ik zelf in één van die surveillance gangen even weer in het daglicht ben. De akelige sfeer kruipt echt onder mijn huid na een uur dolen door schemerig verlichte gangen, cellen en andere vertrekken.
Ontsnappen was praktisch onmogelijk uit de Patarei gevangenis
Geen sprookje
Op de bovenverdieping hebben sommige gangen en kamers nog daglicht. Door één van de ramen waait een frisse zeewind naar binnen. Vitrage beweegt zachtjes heen en weer. Als ik weer afdaal naar de lagere gangen, wordt het weer donkerder. De naarste plek van het hele gebouw is misschien wel de executiekamer. Overal liggen elektrische bedradingen. Naast een gat in de grond staat een stoel. Wat zich hier heeft afgespeeld, daar wil ik me geen voorstelling van maken.
Bizar, dat een plek als deze zich op loopafstand van een sprookjesachtige binnenstad van Tallinn bevindt… in nog geen kwartier loop je er door de in opkomst zijnde wijk Kalamaja naar toe. Een glimp van het ellendige leven achter het “IJzeren Gordijn”. Hoe gek het ook klinkt: ik ben blij dat ik mezelf over een lichte angst heen heb gezet om in m’n eentje door dit huiveringwekende gebouw te dwalen. Ik ben dankbaar dat ik er nog voor de sluiting en verkoop van de Patarei gevangenis in 2018 heb kunnen rond kijken in haar oude staat. Zoals toen wordt het niet meer.
Gangen, kamers en de executiekamer in de Paterei gevangenis, Tallinn
Patarei gevangenis wordt nieuw museum
In april 2018 heeft de Estse regering de Paterei gevangenis verkocht aan de Estonian Institute of Historical Memory. Dit instituut heeft de beslissing genomen het museum uit te breiden naar een overzicht van communistische regimes wereldwijd en de misstanden en wandaden die daar zijn/worden begaan. Van een lokaal museum wil het zich gaan richten op een internationaal publiek onder de naam “International Memorial Museum for the Victims of Communism”. Het museum wordt hiervoor grondig verbouwd en zal in 2026 haar deuren openen.
Zo zelf ronddwalen door alle “spooky” ruimtes van de voormalige Patarei gevangenis is er dan niet meer bij. Daar krijg je als bezoeker echter veel achtergrondinfo in een modern en interessant museum voor terug!
Bizar hoe losse voorwerpen een verhaal lijken te vertellen hier
De foto’s in dit blog heb ik bijna allemaal met een hele lange sluitertijd genomen. Het is in de Patarei gevangenis veel donkerder dan je zou denken. Soms slechts schemerig. Ik had geen statief mee, dus soms was het een uitdaging om een scherp plaatje te schieten. Ik kon me er ook niet overal toe zetten om heel geduldig te zijn.. soms had ik gewoon de kriebels en heb ik een bepaalde foto dan maar niet meer gemaakt. 🙂
Ben jij weleens op zo’n plek geweest, waar je tegelijkertijd enorm door gefascineerd werd, maar ook écht de kriebels van kreeg?
