Roma Roemenië

Kennismaking met de Roma in Roemenië

De Roma en Roemenië zijn onlosmakelijk met elkaar verbonden. Ondanks dat de Roemenen zelf vaak niet dol zijn op de Roma, vormen ze toch een belangrijk onderdeel van het land. Dat de Roma ’s zomers allerlei etenswaar aan de kant van de weg verkopen en oud ijzer en ander afval ophalen, lijkt in Roemenië een vanzelfsprekendheid. Toch worden ze vaak met de nek aangekeken. Als je vertelt dat je de Roma graag wilt ontmoeten en wilt leren hoe ze leven, wordt je ongelovig aangekeken. Toch stond een kennismaking met de Roma hoog op mijn verlanglijstje, vanaf het moment dat we onze reis naar Roemenië geboekt hadden. Tijdens onze rondreis zijn er verschillende ontmoetingen geweest, waar ik je graag meer over vertel.

De Gabor, de hoogste “kaste”

De Roma komen van origine uit India. Sinds de middeleeuwen is hun migratie richting Europa begonnen en inmiddels zijn ze uitgewaaierd over heel de wereld. In de Balkan en vooral in Roemenië, woont momenteel nog het grootste aantal Roma. Net als vroeger in India, leven de Roma nog altijd volgens het kastesysteem. Waar in India de kasten langzaam aan het vervagen zijn, is dit systeem bij de Roma nog altijd heel duidelijk aanwezig. De Gabor zijn de hoogste kaste. Voornamelijk in Transsylvanië vind je veel Gabor families. Zij staan bekend om hun handelsgeest. Voornamelijk kleding en stoffen worden verkocht, maar ook andere producten. De vrouwen dragen kleurrijke, lange rokken en shirts met kleurige patronen. Hun lange haren dragen ze in een vlecht. Voor de mannen zijn de zwarte hoed en de grote snor kenmerkend.

de Gabor RomaDe Gabor Roma in Transsylvanië

Ook de muzikanten onder de Roma hebben een goede naam. Zij spelen vaak op bruiloften en partijen. Daar worden ze dan vrij goed voor betaald, waardoor ze het vaak prima voor elkaar hebben in Roemenië. Hun huizen zijn wat minder luxe dan die van de Gabor, maar naar Roemeense begrippen zeker niet slecht.

In een dorpje, niet ver van Targu Mures, bezoeken we één van deze Gabor families. Klara ontvangt ons in het huis van haar ouders, waar ook zij met haar twee kinderen woont. Net als bij alle Roma zijn ook hier de familiebanden hecht. Klara’s vader heeft een garagebedrijf aan huis, terwijl ze zelf werkt aan haar kledingbedrijfje. In de woonkamer maakt ze de prachtigste rokken en shirts en verkoopt ze aan de lokale Gabor dames, die zo nu en dan binnen lopen. Klara is slechts 27, maar heeft een zoon van tien en een dochter van vijf. Roma meisjes trouwen jong en worden jong moeder. Sommigen zijn slechts dertien als hun eerste baby geboren wordt, zeker bij de lagere kasten.

Gabor RomaBij een Gabor Roma familie thuis

Hoe dan ook, de vijfjarige, donkere Rita en onze eigen blonde vijfjarige lijken qua haar- en huidskleur zo verschillend. Hun gezichtsuitdrukkingen en boevenstreken kónden echter niet beter matchen, wat een team. 🙂 Terwijl wij een typische Roma maaltijd eten, met aardappelpuree, vlees en groenten, halen zij samen de ene na de andere streek uit.

Een heel andere groep Roma – de mandenmakers

Aan de andere kant van Targu Mures ontmoeten we in een klein dorpje onze gids. Atilla Szanto is een bekend Roma danser, die heel de wereld over reist om op te treden. Tijdens ons bezoek aan Transsylvanië is hij toevallig in zijn geboortestreek, om tijd met zijn familie door te brengen. Hij neemt ons mee naar “zijn” mandenmakers-dorp, in het noorden van Transsylvanië. Asfalt is er hier niet, maar auto’s evenmin. Paard- en wagens hobbelen zo nu en dan over de hobbelige zand- met keienweggetjes. Verder lopen de mensen, als ze ergens naartoe gaan. Ver hoeven ze toch niet. Ook hier is de gemeenschap bijzonder hecht. Mensen helpen elkaar met het bouwen van hun eenvoudige huizen. Als iemand stroom nodig heeft, wordt gauw een nieuw draadje aan de kluwen van kabels verbonden.

Roma mandenmakers dorpHet Roma mandenmakersdorp in het noorden van Transsylvanië

Tijdens onze wandeling door het dorp zien we kinderen van twaalf en dertien met baby’s in de weer. Hun eigen baby’s wel te verstaan. Jongere broertjes rennen met elkaar achter een bal aan, terwijl de oudere dames met het wasgoed naar de waterput lopen. Op een stoepje zitten twee tieners elkaars haren uit te pluizen, op zoek naar luizen. Een bejaard echtpaar is bezig twijgen te splijten, om er later manden van te vlechten. De verkoop van de manden vormt één van de weinige inkomstenbronnen. Hier is aan alles tekort lijkt het wel, behalve aan kinderen. Hoe hard het leven in dit dorp zal zijn, in barre winterse omstandigheden, kan ik me maar al te makkelijk voorstellen. Enkele huizen zijn wat groter en steviger. Op het erf slingert wat speelgoed rond. De meeste huizen zijn echter niet veel meer dan houten hutten, vol gaten en met amper meubilair.

Wij maakten aansluitend aan onze wandeling door het dorp een tocht met paard en wagen. We betaalden onze gids voor de rondleiding en dit ritje een mooi bedrag, dat gebruikt wordt om medicijnen en andere noodzakelijke dingen te kopen voor de mensen die dat het meest nodig hebben.

Roma TranssylvaniëHier is aan alles tekort, behalve aan kinderen

De rondreizende Roma en verzamelaars

Een derde groep Roma zijn de rondtrekkende families. Geregeld moeten we tijdens onze rondreis door Roemenië flink op de rem. Pal na de bocht rijdt een gammele, houten kar, die wordt getrokken door de meest magere paardjes van het land. In de kar zitten twee volwassenen met een hele schare kinderen. Een wasbeurt lijken ze al tijden niet gehad te hebben. Deze Roma trekken in gezinsverband rond door Roemenië. Slapen doen ze onder een plastic zeil, omhoog gehouden met houten stokken. Soms zie je aan de kant van de weg kleine nederzettingen, die sterk doen denken aan de meest schamele sloppenwijken in India. Een verzameling tenten, gemaakt van vodden of plastic huisvest verschillende families. In de koude wintermaanden keren deze Roma terug naar hun houten hutjes. Deze hutjes vol gaten en kieren, hebben geen enkele luxe en zijn ijskoud. Ze staan helemaal aan de rand van de dorpen, de enige plek waar ze getolereerd worden.

Voordat we op reis vertrokken had ik het nobele idee opgevat om speelgoed en kleding achter te laten bij deze families, als we ze zouden tegenkomen. In de praktijk lijkt dat niet verstandig. Deze Roma spreken verschillende talen, waaronder hun gemeenschappelijke Roma taal. Engels is geen onderdeel van hun talenkennis. De omstandigheden waarin zij leven zijn hard. Onderlinge banden zijn heel hecht en bemoeienis van buitenaf wordt eigenlijk niet getolereerd, zo wordt ons meermaals duidelijk gemaakt. Hoe we op een goede manier contact met ze kunnen maken, zonder dat er misverstanden ontstaan, is niet duidelijk. Wil je toch wat voor ze doen, dan kun je een fruitmandje van ze kopen in de zomermaanden, of de paddenstoelen die ze in de herfst verzamelen.

Roma onderweg met hun handelDe Roma in Roemenië – onderweg met hun handel

De Roma in Viscri

Inmiddels heb je vast in de gaten dat het leven van veel Roma in Roemenië geen rozengeur en maneschijn is. Ze leven vaak buiten de gewone maatschappij, in nederzettingen buiten de Roemeense dorpen, of helemaal aan de buitenste rand daarvan. De Roemeense bevolking laat zich, tijdens onze reis, meer dan eens negatief uit over de Roma. Onze interesse in de Roma begrijpen ze totaal niet.

In Viscri is dat anders. Hier leven de Roma verspreid over het dorp en delen ze mee in de inkomsten vanuit het toerisme. Dankzij de inspanningen van de dame Caroline Fernolend leven de Roemenen en Roma vreedzaam samen, tussen slechts een handjevol Saksen. Er wordt op een duurzame manier geld aan het toerisme verdiend door verschillende ambachten nieuw leven in te blazen. Zo worden er wollen sloffen gemaakt, zijn er twee smeden én een ambachtelijke bakkerij. Zowel Roma als Roemenen wonen hier comfortabel naast elkaar en met elkaar. Deze volledige integratie is uniek in Roemenië en voor zover ik heb kunnen achterhalen in heel de wereld.

ambachten en gekleurde huizen Viscriambachten en gekleurde huizen in Viscri

Zelf Roma ontmoeten

In Viscri kun je heel gemakkelijk kennis maken met Roma en Roemenen, door de woningen van de ambachtslui te bezoeken. Wil je echt gericht een bezoek brengen aan een specifieke groep Roma, dan is het handig vooraf contact op te nemen met iemand die de Roma en de regio goed kent, iemand als Chuck. Deze Amerikaanse journalist heeft jaren geleden een project opgezet om reizigers en Roma met elkaar in contact te brengen op een verantwoorde manier. Chuck doet helaas geen bemiddeling meer voor dit soort activiteiten. Ik vond Chuck’s contactgegevens na uitvoerig online speurwerk. Dat kun jij ook! Wellicht kan een contactpersoon bij een gespecialiseerd reisbureau als dit een eerste aanknopingspunt zijn om zelf de juiste persoon te vinden. Zoiets als een kant en klare tour bestaat ook niet, maar in overleg en met wat flexibiliteit is heel veel mogelijk. Houd er echter rekening mee dat niets zo veranderlijk is als het leven van de Roma. Eerder gemaakte afspraken kunnen daarom wijzigen, zelfs nog heel kort van te voren. Maar is dat onverwachte niet wat reizen juist leuk maakt?

Ga naar al mijn Roemenië blogs, of kies een andere bestemming »

Meld je aan en ontvang 4x per jaar Yvonne Magazine in je mailbox!

6 reacties op “Kennismaking met de Roma in Roemenië

    • Yvonne zegt:

      “In Oost-Europa zijn de meeste Roma rooms-katholiek, orthodox of islamitisch, in Turkije en Egypte islamitisch en in West-Europa katholiek of protestant. Kenmerkend voor de religie onder de Roma is het geloof in het bovennatuurlijke.” aldus Wikipedia

  1. Aniek zegt:

    In Boekarest heb ik ook kennisgemaakt met de Roma. Je merkt overal dat ze niet volledig geaccepteerd worden. Wat mij ook opviel, en wat onze gids ook vertelde, is dat zo weinig Roma kinderen naar school gaan of hier al heel vroeg met school stoppen.

Geef een reactie

Je e-mailadres wordt niet gepubliceerd. Vereiste velden zijn gemarkeerd met *