De tempels van Myanmar bleven jarenlang voor veel toeristen een onbereikbare bestemming, omdat het land door zijn regime van de buitenwereld afgesloten bleef. Steeds een beetje meer werd het land opengesteld en de nieuwe grondwet van 2011, die formeel gezien een einde maakte aan het militaire bestuur, was volgens velen een grote sprong voorwaarts. Hoe democratisch de nieuwe regering daadwerkelijk is blijft de vraag, aangezien veel oud-militairen nu toch weer in de regering zitten, zij het onder een andere noemer, maar gelukkig heeft de bevolking er wel een stukje vrijheid bij gekregen. Hopelijk blijven de authenticiteit van het land en zijn cultuur en daarmee de prachtige, eeuwenoude tempels bewaard.
De tempels in voormalige hoofdstad Yangon
De bekendste tempel van Yangon is die van de Shwedagon Pagoda. Deze gouden stupa is de heiligste van Myanmar en 99 meter hoog. Daarmee is hij in grote delen van de stad te zien.
Ook de Sule pagode, het centrum van de opstanden in 1988 en 2007, en de Botataung pagode, nabij de Yangon Rivier, zijn een kijkje waard.
De Shwedagon pagode en Sule pagode in Yangon
Bagan, verrassend genoeg geen werelderfgoed
Bij het binnenrijden van Bagan wordt iedere toerist geacht 20 Dollar entree te betalen, een verdubbeling ten opzichte van de prijs die wij in 2009 betaalden, maar gezien de vele prachtige tempels waartoe je wordt toegelaten is dat bedrag nog altijd te verantwoorden. Toch is dit voor de lokale bevolking een half maandinkomen, één op de drie leeft hier nog altijd onder de armoedegrens. Je kunt het archeologisch gebied Bagan op verschillende manieren verkennen, bijvoorbeeld met paard- en wagen, e-bike of taxi en tegenwoordig is het zelfs mogelijk een ballonvaart boven dit gebied te maken. Wij kozen voor de fiets, omdat we zo rustig, op ons eigen tempo alle tempels konden bekijken.
Het gebied is enorm en naar schatting stonden hier ooit zo’n 13.000 tempels, waarvan er momenteel nog zo’n 4.000 over zijn. Lange tijd zijn de tempels verwaarloosd en door de regering is vervolgens, zoals wij dat noemen, de Chinese herstelmethode gekozen: met nieuwe materialen, zonder de originele architectuur te behouden. Enkele tientallen tempels worden op dit moment onderhouden, om verdere beschadiging te voorkomen.
De Ananda tempel is de heiligste van Bagan en gebouwd in 1091. Shwesandaw is de “sunset” tempel, maar wie van hieruit de zonsondergang wil zien moet vroeg komen, want er is animo genoeg. UPDATE: In februari 2016 kwam het bericht dat geen van de pagodes en tempels in Bagan meer beklommen mochten worden om de zonsondergang te bekijken. Een paar dagen later werd dit verbod voor 5 tempels weer ingetrokken. Vanaf de Shwesandaw, Thitsarwady, Pyathetgyi, Taung Guni en Myauk Guni kon je toen weer de zon zien zakken en de lucht rood zien kleuren. Vervolgens is het verbod nog een aantal keer aangepast, maar het blijft steeds zo dat de meeste tempels van Bagan niet meer beklommen mogen worden.
De grootste pagode is de Thatbyinnyu Tempel en ook Shwezigon is de moeite waard, het is één van de belangrijkste pagodes in heel Myanmar. Eén van de tempels die nog het meest intact is, is Shwegugyi. Hier krijg je echt nog een goed idee van hoe Bagan er ooit uitgezien moet hebben.
In Bagan zie je pagodes en tempels zover je kunt kijken
De tempels in en om Mandalay
Geen idee hoe de weg naar Mandalay tegenwoordig is, maar toen wij er waren was het een samenraapsel van hobbels en kuilen door mul zand en af en toe een stukje asfalt. Hoe Robby Williams ooit een lied heeft kunnen maken over de “Road to Mandalay” is dan voor ons ook een raadsel. Vliegen naar Mandalay lijkt een prettigere optie, maar wellicht is de weg tegenwoordig een stuk beter geworden. In Mandalay aangekomen kun je niet om Mandalay Hill heen, waar een bonte verzameling kloosters en tempels op en om staat. Vooral de teakhouten Shwenandaw Tempel is de moeite waard, met al z’n houtsnijwerk.
Buiten het centrum staan ook heel wat mooie tempels, zoals die in Shwe In Bin Kyaung, wederom helemaal van hout. Het klooster ligt prachtig aan een stroompje en er wonen nog honderden monniken, wat gelegenheid biedt voor het maken van foto’s met de typische Myanmar-look.
Ook in en om Mandalay geen gebrek aan tempels
Wie echt de stad uit gaat kan nog heel wat meer tempels vinden in de omgeving van Mandalay. Zo is er in Paleik een slangentempel, met twee enorme wurgslangen, die dagelijks eieren gevoerd worden en in bad gaan. In een nabijgelegen park staat nog een interessante, bonte verzameling nieuwe en oude stupa’s. Er zijn er honderden. Paleik is goed te combineren met Inwa, maar wij waren zelf niet zo erg onder de indruk van de tempels hier. De overtocht met een bootje om er te komen en het charteren van een paardenkar waren een ware toeristenkermis en we werden belaagd door kinderen die kraaltjes en kaarten wilden verkopen.
Paleik
Een echt hoogtepunt van elk verblijf in Mandalay is een bezoekje aan Mingun, wat iets verderop aan de Ayeyarwady river gelegen is. De boottocht erheen is al een leuk uitje op zich, maar de verzameling stupa’s en kloosters zijn geweldig mooi, met als hoogtepunt een meer dan 50 meter hoge stupa, die nooit is afgebouwd, maar nu al reusachtig is.
Mingun
In Sagaing is een hele verzameling tempels en kloosters te vinden, zoals de rotstempel (die op maandag gesloten is), een nonnenklooster en een stupa hoog bovenop een berg met een fenomenaal uitzicht over de omgeving.
Sagaing
De tempels van het platteland
De overblijfselen van het eeuwenoude Thayekhittaya zijn op zich niet zo indrukwekkend, hoewel de grootste stupa wel enorm is, maar het vervoer wat je er kunt nemen is geweldig: een echte ossenkar, getrokken door twee reusachtige ossen. De volledig houten karren die al eeuwen zo worden gemaakt in Myanmar, met houten wielen, zijn niet bepaald comfortabel, maar wel een heerlijke manier om te onthaasten en een superleuk uitje. Thayekhittaya ligt vlakbij Pyay, een heerlijk, echt Birmees stadje.
Thayekhittaya
In Pyay zelf staat de Shwesandaw pagode, een nog erg authentieke Birmese tempel. Vlakbij Pyay is echter een wel heel bijzondere andere tempel: in Shwedaung staat een tempel met een bebrilde Buddha. Daarvan zijn er niet zo heel veel op de wereld en dus heb je daarmee echt wat unieks gezien. Wij vonden deze Buddha met Harry Potter –look in ieder geval erg stoer. Ook de enigszins vervallen tempels en overblijfselen van stupa’s in de omgeving van Hsipaw zijn leuk om naar toe te wandelen en bijvoorbeeld te combineren met één van de watervallen daar.
De tempels van Hsipaw en Shwedaung
Hoe reizen naar Myanmar
Was het voorheen alleen mogelijk om vanuit Bangkok naar Yangon te vliegen, tegenwoordig vliegen steeds meer (Aziatische) maatschappijen naar Yangon of Mandalay, zo kun je nu vanuit bijvoorbeeld China of Singapore naar Myanmar.
Over land Myanmar in reizen was lange tijd niet mogelijk, maar ook daar lijkt langzaamaan verandering in te komen. Theoretisch zijn er op het moment van schrijven 4 grensovergangen “open” voor buitenlanders om overland Myanmar in te reizen: Mae Sot/Myawaddy, Mae Sai/Tachileik, Phunaron/Htee Kee en Ranong/Kawthaung. In de praktijk is alleen die bij Mae Sot praktisch haalbaar, omdat je bij de andere overgangen en met name die bij Ranong in zulke afgelegen gebieden terecht komt, dat je moeilijk ergens komt zonder te vliegen.
Visa on arrival zijn vooralsnog niet beschikbaar als je met het vliegtuig aankomt, dus die zul je van te voren moeten regelen. Denk er ook aan om ongekreukte, onbeschadigde Dollarbiljetten mee te nemen, als er ook maar iets met je biljet niet op nieuw lijkt worden ze niet geaccepteerd. Sinds 2013 kan er in Yangon en Mandalay ook gepind worden.
