Bakermat van de beschaving in Koerdistan

Alweer een paar jaar terug stond ik op het dak van de Kasimiye Medressa in Mardin, Turks Koerdistan, met een overweldigend uitzicht over Mesopotamië. Over dit gebied leerde ik vroeger op school dat het de bakermat van onze beschaving is, nog voor de tijd van de Griekse, Egyptische en Romeinse tijd. Hoe bijzonder om op deze historische plek, op het dak van deze medressa te staan en uit te kijken over dit ooit zo vruchtbare land, dat er momenteel niet meer uitziet alsof er iets zou willen groeien en alsof iemand er ook maar vrijwillig zou gaan wonen. Toch hebben deze lege, dorre landschappen, die hier en daar behoorlijk heuvelachtig zijn iets magisch en deze regio fascineert me enorm. De uitgestrektheid en de verlatenheid laten je geloven dat je de enige bent die het in zijn hoofd gehaald heeft om hier te komen rondreizen en onderweg zie je nooit meer dan een herder met een grote groep schapen of geiten. Vanwege die aantrekkingskracht van een regio met zoveel geschiedenis, hele oude en ook meer recente, zitten we nu in de bus. De bus naar Sanliurfa, kortweg Urfa.

Sanliurfa, middenin Turks Koerdistan

Na een busrit van zo’n 3 uur komen we vanuit Diyarbakir, onze eerste kennismaking met de regio van de Koerden, in Sanliurfa, een stad met een geweldig lange geschiedenis van Perzen, Armenen en Assyriërs, ooit de vermeende woonplaats van Abraham en Job. Toch gaan we er niet meteen op uit, het is 45 graden vandaag. Pas tegen de avond wagen we ons buiten, maar nog altijd is de hetelucht-oven niet afgekoeld.

Sanliurfa maakt een aparte indruk op ons. Alsof een handje Middeleeuwen geklutst is met een beetje 21ste eeuw. Hele oude huizen staan naast vrij nieuwe winkels en daar tussenin bevinden zich een vroegere Armeense kerk, een Ulu moskee en ook de berg met het kasteel waar Abraham vanaf gesprongen zou zijn, de tuin waarin hij vervolgens terechtkwam en zijn geboortegrot. Het zal allemaal best, maar wij vinden het er gewoon zo mooi uitzien.
Al gauw hebben we aanspraak en bij een kopje thee spelen we een potje “Damma” (Turks Dammen) in een voormalige caravanserai.

De stad Sanliurfa, vol met geschiedenis

Vanochtend maken we opnieuw een wandeling langs enkele bezienswaardigheden, als we een oudere man en zijn vrouw ontmoeten. Beiden dragen ze een paarse sjaal om hun hoofd, iets wat we heel veel zien in deze streek. De vrouw heeft bovendien een prachtige glitterjurk aan en haar gezicht is voorzien van enkele tattoos, iets wat we in Diyarbakir ook al verschillende keren zagen. De man heeft een enorm dikke bril op en samen zijn ze een bijzondere verschijning. Zij vinden ons ook apart en maken duidelijk dat ze graag willen dat we bij ze komen eten, nadat ze in de nieuwe moskee gebeden hebben. Dat is nog eens een lastige beslissing: een geweldige kans om bij mensen thuis te kijken in een echte volkswijk, maar in deze streek ook niet geheel zonder gevaar hebben we gemerkt. Ook in deze stad zijn kinderen erg geïnteresseerd in onze “money” en we moeten goed op onze spullen letten als er weer eens een hele groep om ons heen komt lopen. Uiteindelijk zegt ons gevoel dat het niet verstandig is om mee te gaan en zo lopen we deze kans mis. Misschien volgt er nog wel eens een kans.

De grote moskee van Sanliurfa

We maken de klim dwars door de berg naar het kasteel, waar twee eeuwenoude zuilen staan. Eén van de zuilen bevat Aramese karakters, de taal die Jesus gesproken zou hebben en steeds meer dreigt uit te sterven. Eén van de wachttorens bevat hele oude, hergebruikte stenen uit de Byzantijnse tijd. Het is duidelijk dat dit stukje wereld een rijke geschiedenis kent. In het museum vind je dan ook bijzondere spullen uit de uiteenlopende culturen.

Harran

De volgende dag staan we voor dag en dauw op, om vóór de ergste warmte gezien te hebben wat we willen zien. Harran ligt namelijk in één van de heetste stukjes van Turkije, middenin een vlakte van woestijnzand. Als ons minibusje eindelijk de stad uitraast is het snel bekeken, alles is zó plat dat we in een dik half uur in Harran zijn. We schudden wat opdringerige gidsen af en lopen de oude toegangspoort door. Dit is één van de langst bewoonde stukken aarde, zelfs in de bijbel wordt Harran genoemd en volgens de verhalen is ook dit een tijdelijke woonplaats van Abraham geweest.

De eeuwenoude ruïnes van Harran

In de ruïnes die nog overeind staan en ook in de brokstukken die verspreid over het terrein liggen zien we overblijfselen uit de verschillende tijden van de geschiedenis. Het naastgelegen dorpje lijkt eeuwenoud. De huizen, in de vorm van bijenkorven, worden nu nog slechts als opslagruimte gebruikt, maar ooit hebben de mensen erin gewoond. Lekker koel in de warme zomermaanden. Nu wordt er geslapen op verhoogde bedden, die naast de lemen huisjes staan. Binnen is het, zelfs ’s nachts, niet uit te houden. De dikke muren van het oude kasteel zullen de warmte wellicht wat beter buiten hebben weten te houden, maar wat er nu nog van over is mag nauwelijks meer heten dan een ruïne.

In Harran wonen en leven mensen nog net als 100 jaar geleden

Verder naar Midyat

We verlaten Sanliurfa om onze reis door het oosten van Turkije te vervolgen en kunnen nog net de laatste twee plekjes in de eerstvolgende bus claimen. Na drie uur is er enige verwarring waar we moeten overstappen, maar uiteindelijk zitten we in een minibus naar Midyat. Een minibus die eerst nog 5 rondjes door het centrum maakt, om vervolgens nogmaals langs het busstationnetje te rijden, waar we tot de nok toe vol gaan.

In Midyat bestaat de keus uit een hotel zonder eigen badkamer of wc en een luxe toko, die we uiteraard veel te duur vinden. Omdat we een beetje privacy bij het poepen wel zo prettig vinden tasten we maar diep in onze buidel en we maken meteen optimaal gebruik van de kamer door de hele middag te slapen. Pas tegen de avond bekijken we de oude stad van, mooi onderhouden en deels gerestaureerd.

Sfeervol Midyat

Meer geschiedenis in het oosten van Turkije: Hasankeyf

Vandaag is de start van de Ramadan en dus hebben de andere hotelgasten vannacht om 3 uur ontbeten, maar speciaal voor ons hebben ze nog wat over gelaten. Blijkbaar zijn we de enigen die het risico durven nemen dat Allah boos op ons wordt en in alle rust genieten we van ons ontbijtje.

Even later rijden we Midyat uit, door landschappen die steeds droger, maar ook steeds mooier worden. We houden echt van dit desolate Koerdistan. We gaan naar Hasankeyf, een prachtig duizenden jaren oud dorp, dat helaas bedreigd wordt door een zondvloed. De huidige Turkse regering heeft namelijk een fijne nieuwe bestemming voor Hasankeyf en zijn inwoners bedacht. In 2013 zou dit hele gebied al onder 40 meter water komen te staan, als de Ilısu dam, alweer een nieuwe dam van de Turkse overheid, klaar is. De bouw van de dam heeft blijkbaar vertraging opgelopen, want na 2015 is de in datum waarop de Ilısu dam in gebruik genomen zal worden nu vooruit geschoven naar 2018. Hoe dan ook, als dit moment daar is zal een hele mikmak aan geweldige geschiedenis verloren gaan en duizenden mensen zullen hun huis onder water zien verdwijnen. Gelukkig zijn wij in ieder geval nog op tijd om te genieten van alle spectaculaire landschappen, de eeuwenoude brug, de Elrizk Cami en de rotswoningen rondom het kasteel, maar voor deze hele regio is de dam een regelrechte catastrofe.

De eeuwenoude culturele schatten in Hasankeyf, Oost-Turkije, worden bedreigd door de komst van een dam

De huizen, uitgehakt uit de zachte rotsbodem, zijn veel talrijker en beter bewaard gebleven dan die in Cappadocië en het kasteel is zeker de moeite van het bekijken waard. We lopen ook nog naar de Zeynel Bey Türbesi tombe, waar nog altijd de mooie groen-blauwe mozaïeken te zien zijn. Ongelooflijk hoe mooi bewaard deze historische bouwwerken zijn.

De busjes terug naar Midyat zijn erg dun gezaaid, dus moeten we geruime tijd wachten tot er één komt aanscheuren. Die is al goed vol, maar met een beetje passen en meten (lees: proppen) kan het nog net (lees: eigenlijk net niet). We zijn net haringen, en dat met deze temperatuur.

Het Morgabriël Klooster

Als we na ruim een half uur wachten op de eerste bus eindelijk Midyat uitrijden, klinkt er klaaglijk gemekker van onder onze achterbank. Er is zonet een geit achter in het bagageruim geschoven en zelfs met vastgebonden poten weet die zich onder de bank door te werken om even lekker aan onze voeten te likken. Als we een half uurtje later uitstappen ligt de geit inmiddels halverwege het busje, maar niemand lijkt zich daarvan bewust.

Zodra de bus verder gehobbeld is staan we in een verlaten, heuvelachtig landschap waarvan de enige begroeiing uit wat lage struiken bestaat. Het is hier stil en de enigen die we tijdens de 3 kilometer lange wandeling naar het Morgabriël klooster tegen komen zijn een moeder en haar kinderen met een enorme kudde geiten. Het klooster is een beetje een tegenvaller, maar in de kerk zijn de zilveren bijbel en de restanten van oude mozaïeken van goud wel de moeite waard.

Het Mor Gabriel klooster in het Oosten van Turkije ligt echt in een desolaat landschap

Na een uurtje lopen we door het stoffige landschap terug naar de hoofdweg. Als we daar bijna zijn aangekomen krijgen we een lift aangeboden van de groep Assyrische Christenen die we net bij het klooster ontmoet hebben. Terug in Midyat stappen we over op een openbare bus naar Mardin, waar we de hele middag zoet zijn met de Christelijke kerk, verschillende moskeeën, de bazaar en waar we uiteindelijk terecht komen in die Kasimiye Medressa, met zijn overweldigende uitzicht over Mesopotamië.

Daar staan we dan in Mardin, met een overweldigend uitzicht over Mesopotamië

De afgelopen eeuw is het regelmatig onrustig geweest in de Koerdische regio. 30 Miljoen Koerden wonen verspreid over Turkije, Syrië, Iran en Irak. Veel van hen willen meer autonomie, of zelfs een eigen staat, dit is al jaren een telkens terugkerend thema. Ik wacht met ingehouden adem af hoe de situatie zich in deze regio verder ontwikkelt, maar ooit hoop ik hier terug te keren en meer van dit deel van de wereld te zien, bijvoorbeeld de regio rond Erbil in Irakees Koerdistan. Wát een gastvrije mensen hebben we hier ontmoet en wat een rijke cultuur hebben zij! Met regelmaat vraag ik me af hoe het toch zal zijn met al die mooie mensen die we hier en in andere onrustige regio’s ontmoet hebben.

Ben jij al eens in een regio geweest waar vervolgens onrust ontstond?

Ga naar al mijn Rondreizen blogs, of kies een andere bestemming »